Speciaal voor Groei&Bloei Zaanstreek-Waterland was de Heemtuin in Zaandam geopend voor onze rondleiding op zaterdagochtend 13 september. Het was even zoeken naar de juiste ingang, maar de zon scheen en er waren in het Burgemeester In ’t Veldt park in Zaandam al volop wandelaars, hondenuitlaters en sportgroepjes bezig, ook leuk om te zien hoe het park volop gebruikt wordt. Even later kwam beheerder Jeroen Buijs aangesneld op de fiets met de sleutel om voor ons de poort te open tot zijn heem-paradijs. Eerst een bakje koffie/thee en een inleiding over de geschiedenis van de heemtuin. Zittend bij de werkhut in de kruidentuin, vertelde Jeroen ons over de ontwikkeling van de heemtuin.

De heemtuin Zaandam bestaat sinds 1955.
In dat jaar werden er werkzaamheden uitgevoerd in het Burgemeester In ’t Veldpark waarbij per ongeluk een deltavormig stukje moeras ontstond. De gemeente besloot dat dit stukje terrein zeer geschikt was om een heemtuin aan te leggen. En dat hadden ze heel goed gezien!

Verschillende beheerders
Sinds dat jaar zijn er meerdere beheerders geweest die allemaal hun eigen stempel op de heemtuin hebben gedrukt. Op dit moment is Jeroen Buijs de beheerder. Hij heeft ervoor gezorgd dat de heemtuin een plek is gebleven met volop inheemse flora en fauna. In 2020 is een boekje verschenen dat de historie uitgebreid beschrijft: 65 jaar Heemtuin Zaandam. Dit boekje is ook te koop in de Heemtuin.

Heemtuin-Sprookjestuin
Jaarlijks komen er tussen de 20 en 30 duizend bezoekers naar de heemtuin. Vooral wanneer de tuin tijdens de Sprookjestuin in sprookjessferen wordt omgetoverd, kan het er gezellig druk zijn! Groepen uit het basisonderwijs reserveren jaarlijks tientallen excursies door de heemtuin.

Diverse biotopen
De tuin toont wilde planten uit verschillende delen van Nederland. Het beheer is gericht op inheemse flora. Er zijn kronkelige paadjes en spannende doorkijkjes. Er is een vijver, bijenstal en een drietal voorbeeldtuinen. In het voorjaar kun je stekjes van wilde planten kopen om in je eigen tuin te planten. Wanneer er activiteiten worden georganiseerd, is ook de gezellige theetuin geopend.

Tuinieren of beheer
Tijdens de ruim twee uur durende rondleiding vertelde Jeroen over de bomen, planten, dieren en insecten en over de veranderingen in de loop der tijd qua beheer. In sommige delen wordt getuinierd, bijvoorbeeld in de kruidentuin, de voorbeeldtuinen en de bakken waarin wordt gedemonstreerd hoe water kan veranderen in hoog- of laagveen en vervolgens in heidelandschap. In een veel groter deel wordt beheerd. Dat beheer houdt dan vooral in het maaien en afvoeren, zodat de grond arm blijft. Maar als we Jeroen zo horen is dat heel moeilijk vanwege de hoge stikstof neerslag. Daardoor woekeren brandnetels en bramen welig en alhoewel die beiden ook hun pluspunten hebben verstikken ze de andere heemplanten. Jeroen vertelde ook over zijn strijd met de equisetum soorten, heermoes, reuzepaardenstaart, holpijp en schaafstro, het Japanse knoopkruid of met de reuzenberenklauw. Op bepaalde plekken worden ze gedoogd, op andere worden ze verwijderd.

Metselbijen
In de gemetselde insectenmuur was een insectenhotel waar je de zijkant kunt openen en dan kunt zien dat er inderdaad larfjes met stuifmeel in de verschillende kamertjes zitten. Binnenkort zullen zij zich inspinnen in een cocon en zo de winter doorbrengen, waarna ze in het voorjaar ontwaken en zich een weg naar buiten banen. De mannetjes komen het eerst uit en wachten op de vrouwtjes, waarna een paring en volgt en de hele cyclus opnieuw begint.  We zagen op een paaltje in een van de voorbeeld tuinen een hele club vuurwantsen, prachtig om te zien!

Welke inheemse planten kun je thuis in je tuin zetten?
Jeroen gaf ook tips welke heemplanten je goed in je tuin kunt inpassen. Binnenkort starten de vrijwilligers met zaaien. De opgekweekte planten worden gebruikt in de heemtuin zelf maar worden ook verkocht aan particulieren. De opbrengst komt weer ten goede aan de heemtuin. Dus als je meer inheems wilt tuinieren, zeker heengaan in het voorjaar.

Zelf een keertje kijken in de Heemtuin?
Openingstijden:14 maart t/m 31 oktober: zondag t/m vrijdag 9.30 – 16.30 uur, 1 november t/m 14 maart: maandag t/m vrijdag 9.30 – 16.30 uur. Op feestdagen en in de Kerstvakantie gesloten. Toegang gratis. Ook leuk om met kinderen heen te gaan in de a.s. herfstvakantie, dan is het een Sprookjestuin. Liefst van tevoren reserveren, voor de Sprookjestuin wordt een kleine toegangsprijs geheven.